گواهی صرفه جویی انرژی چگونه و با چه مکانیسمی صادر می شود؟ - مجله وتورلد

نجفی درباره عدم استفاده از ظرفیت ماده 12 در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی گفت: دلیل اصلی عدم اقبال به این ظرفیت ها نگرانی سرمایه گذار از بازگشت سرمایه خود است. ما با بازتعریف ظرفیت های ماده 12 شرایطی را درباره بازگشت سرمایه با همکاری معاون اول رئیس جمهوری در سال گذشته ایجاد کرده ایم. یکی از موضوع ها تعریف اوراق سلف موازی سلف نفتی، چگونگی مبادله و ظرفیت ها آن و حجم مبادله است. یکی از موضوع های تعریف شده،تعویض بخاری گازی داخل کشور بود.

نجفی درباره طرح تعویض بخاری گازی منازل به منظور بهینه سازی انرژی گفت: با تعویض بخاری های منازل از گرید C و B به گرید A که حدود 7 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد، می توان باعث صرفه جویی 200 میلیون مترمکعب انرژی در روز شد و مشکل ایران را از بابت واردات گاز بدون اضافه تولید حل کرد. در این حوزه اوراق و سرمایه گذار تعریف شده است.

نجفی ادامه داد: ما می توانیم میزان و نوع همکاری را با بورس انرژی ایران تعریف کنیم و در چارچوب طرح پایلوت تعویض بخاری های گازی همکاری را شروع کنیم. در کنار این بیش از هشت طرح آماده داریم که سرمایه گذار آن تعیین است، منابع اقتصادی و بستر سرمایه گذاری فراهم است. برای اجرای طرح تعویض بخاری گازسوز استان هایی چون البرز، اردبیل، قم و اصفهان اعلام همکاری کرده اند. در کنار این در بودجه سال آینده موضوع بهینه سازی انرژی تعریف شده و می توانیم از این فرصت استفاده کنیم.

او گفت: پرسش اصلی نشست کمیسیون انرژی این است که بورس انرژی ایران در حوزه اوراق چه برنامه هایی دارد و چه حوزه ای با چه حجم بازار و فرمتی کار را شروع کرده اید و ما چگونه می توانیم با شما همکاری کنیم؟ برنامه تطابقی یا تفاهمی چگونه خواهد بود؟

تاکید ما بر نظام مبتنی بر تنبیه و تشویق است

بعد از آن علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی ایران گفت: یکی از سیاست های اصلی بورس انرژی ایران ارتباط با ذی نفعان بازار است؛ با مجموعه اتاق ایران هم همکاری هایی انجام شده است. با بازار برق، صنعت پالایشگاهی و غیره همکاری هایی شروع شده است.

نقوی درباره سیاست های بهینه سازی گفت: در حوزه سیاست های بهینه سازی مصرف انرژی آنچه دولت پیاده سازی کرده، نظام مبتنی بر تعرفه است. دولت با تغییر در پایه تعرفه ساختار اصلاح الگوی مصرف انرژی است. دولت و وزارت خانه های نفت و نیرو به عنوان متولی انرژی در کشور، آنچه می خواهند اینکه با اصلاح نظام تعرفه گذاری بر مصرف غلبه کنند. اما آنچه در دنیا متداول است و در بورس انرژی ایران طراحی کردیم، نظام مبتنی بر تنبیه و پاداش است. در این راستا شورای عالی انرژی در سال 1396 مصوبه ای گذرانده شد و آیین نامه ایجاد بازار بهینه سازی انرژی به تصویب شورای عالی انرژی کشور رسید که در پی آن بورس انرژی تأسیس شد.

او ادامه داد: حدود چهار سال طول کشید تا دستورالعمل اجرایی آنبه تصویب شورای عالی انرژی برسد. به صورت موازی ابزاری که باید طراحی می کردیم، طراحی شد؛ این ابزار گواهی صرفه جویی انرژی است. این ابزار در چند مرحله در کمیته فقهی بررسی و تأیید شد و درنهایت به شورای عالی بورس اعلام شد. در اسفندماه پارسال در شورای عالی بورس گواهی صرفه جویی انرژی به عنوان یک ابزار اقتصادی مورد تأیید شورای عالی بورس قرار گرفت. الآن اجرایی شدن آن نیازمند مصوبه ای در هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهاداراست.

نقوی ادامه داد: این ابزار دو بخش دارد: گواهی سوخت صرفه جویی شده؛ به صرفه جویی کننده ها معادل دارایی اوراق تعلق می گیرد و فرد می تواند گواهی صرفه جویی خود را در بازار عرضه کند.

نوع دوم گواهی، گواهی تأمین اقتصادی است؛ اگر شرکتی و صنایعی بخواهد تکنولوژی ای را برای صرفه جویی در مصرف انرژی پیاده سازی کند، برای تأمین اقتصادی این گواهی را در بازار منتشر می کند و تا سقف 70 درصد آن دارایی صرفه جویی شده را در بازار واگذار کند و با منابع حاصل از آن تکنولوژی را در شرکت سرمایه گذاری کند.

نقوی تأکید کرد: این گواهی برای هر نوع کاری قابل استفاده است اما چند ایراد دارد. نهادهای زیادی چون سازمان برنامه و بودجه، معاونت اقتصادی رئیس جمهوری، وزارتخانه نفت و نیرو در حوزه صرفه جویی کار می کنند. یکی از ایرادها این است که سوخت یا دارایی صرفه جویی شده برای بازار داخلی طراحی شده است. اگر بخواهیم انگیزه کافی ایجاد کنیم باید این دارایی در رینگ صادراتی استفاده باشد. باید روی این نکته کار کنیم. قبلاً وزارت نفت درباره این موضوع رضایت نداشت.

او ادامه داد: بروکراسی حاکم بر صرفه جویی مانند شرکت های M&V طراحی شده است. در شورای اقتصاد باید سقف صرفه جویی تصویب شود؛ این کار راستا را سخت می کند. در بورس انرژی از لحظه ای که کمیسیون مربوطه اعلام کند، گواهی را به شخصی که اعلام کرده تخصیص داده و مکانیسم اقتصادی را پیاده می کنیم. بورس انرژی یک کننده شورای اقتصاد دارد و بقیه کننده های دولت هستند. ما عضو شورای عالی انرژی هم نیستم و حتی به عنوان مدعو هم دعوت نشده ایم. امیدواریم این دستورالعمل اصلاح شود.

او ادامه داد: استراتژی بورس انرژی با مقررات بازار سرمایه مطابقت دارد تا به راحتی مقررات اصلاح شود و به شورای عالی انرژی وابسته شود. از نظر ما این گواهی برای همه حامل های انرژی قابلیت پیاده سازی دارد. در ستاد اقتصادی دولت جلساتی برگزار می کنیم و در حال حاضر با انجمن اسقاط مدلی را پیش می بریم که در قبال تعویض خودروهای اسقاطی، و سوخت صرفه جویی شده بنزین یا گازوئیل گواهی صرفه جویی صادر شود.

او شرح داد: در حوزه نیروگاه های تجدیدپذیر پیشنهاد تعیینی ارائه کرده ایم. دولت می خواهد 30 هزار مگاوات برق تولید کند که 10 هزار مگاوات را از محل نیروگاه های تجدیدپذیر تأمین می کند، تأمین اقتصادی آن در قالب این گواهی صرفه جویی شده تأمین شود. البته پیشنهاد ما این است که به دارندگان این گواهی، به جای گاز، گازوئیل یا گاز مایع یا میعانات تعلق بگیرد. این محصول بازار صادراتی خوبی در منطقه دارند و بورس انرژی در این حوزه سابقه معاملاتی دارد و این اوراق قابلیت معاملاتی دارد. معاملات گاز طبیعی پیچیده است و باید بیشتر روی آن کار کرد. معادل سازی این هم به راحتی ممکن است.

قیمت برق باید واقعی شود

نقوی درباره صرفه جویی برق گفت: تا زمانی که قیمت برق واقعی نشود، گواهی اوراق صرفه جویی خیلی معنادار نیست. قیمت گذاری تعرفه ای توجیه اقتصادی ندارد مگر اینکه معادل برق صرفه جویی شده دارایی دیگری چون نفت، گاز، گاز مایع و غیره داده شود. البته پیچیدگی هایی هم در شبکه وجود دارد که فرایند کار را مشکل می کند. در بازار سرمای و بورس انرژی زیرساخت لازم را برای انجام معاملات فراهم کرده ایم؛ آمادگی داریم در چارچوب هرکدام از دارایی پایه ها کار را شروع کنیم. امیدواریم با همکاری اتاق ایران فرایند کار سرعت بیشتری بگیرد.

در ادامه نجفی سؤال کرد که آیا اوراقی منتشرشده که پایلوت کار تعیین شود؛ مدل ارزیابی چگونه است؟ برای تضامین یا محل بازپرداخت سرمایه پروژه چه تدابیری اندیشیده شده است که نقوی پاسخ داد هنوز کمیسیون اقتصادی تشکیل نشده و معامله ای صورت نگرفته است.

نجفی ادامه داد: برای صرفه جویی انرژی باید تکنولوژی های متناسب مورداستفاده قرار گیرد؛ هر پروژه برای خودش باید ظرفیتی تعریف کند و صدور گواهی صرفه جویی مستلزم فرآیندسازی است که نسخه های آن بسیار فرق دارد. اتاق ایران آمادگی دارد توافق نامه همکاری امضا کند و دبیرخانه صدور این اوراق در اتاق قرار گیرد. ما این تجربه را در حوزه نفت داریم اما باید همه فرآیندها به صورت تعیین و دقیق موردبررسی قرار گیرد.

ظرفیت همکاری بخش خصوصی با بورس انرژی وجود دارد

بعد از آن فرج الله معماری، مشاور کمیسیون انرژی اتاق ایران گفت: توانایی و ظرفیت کمیسیون انرژی بسیار بالاست؛ از طرفی بورس انرژی ظرفیت بالایی دارد و می توانیم با همکاری هم، کارهای مشترکی را پیگیری کنیم. از آنجایی که 70 درصد اقتصاد ایران مبتنی بر انرژی است، حتماً زمینه هایی زیادی برای همکاری وجود دارد و جزئیات کار را هم می شود در کمیته فنی پیگیری کرد.

در ادامه پیام باقری، نایب رییس سندیکای صنعت برق گفت: اقتصاد دولتی در کشور نهادینه شده و هنوز فرهنگ آن پابرجاست. ما هرگز سراغ بازار عرضه و تقاضا نرفته ایم. در سال های اخیر به دلیل تحریم، گفتمان اقتصادی کشور تغییر کرده و به اضطرار گفتمان از نفت محوری به سمت عدم وابستگی به نفت حرکت کرده است. حتی در همین شرایط هم بودجه سال آینده هم تا جای ممکن به نفت وابسته است. بودجه کشور بر مبنای مصارف تهیه شده نه بر مبنای درآمد و نمود آن در کسری های بودجه در سنوات قبل است.

باقری ادامه داد: دولت در حال حاضر هزینه تأمین سرمایه پروژه ها را ندارد؛ مثلاً تأمین اقتصادی از محل یارانه های انرژی حدود 29 میلیارد یورو است که پرداخت می شود. اگر در پی آزادسازی هستیم باید از این محل در حوزه بهینه سازی استفاده شود. از طرفی شدت انرژی در کشور بالاست و 2.5 برابر دنیاست.

او ادامه داد: در حوزه نقدینگی و بورس کارکرد ضعیفی داشته است؛ 3 درصد معامله برق در بورس انجام می شود. البته مشکل در بورس نیست، خارج از بورس است که به این حوزه تحمیل شده است. مهم ترین مشکل در بخش تقاضا است. جذب منابع در سازوکار بورس به اطمینان بخشی نیاز دارد تا فرد منابع اقتصادی خود را در بورس سرمایه گذاری کند، اما این اطمینان به قدر کافی وجود ندارد. مثلاً در حوزه اوراق نفتی بزرگ ترین مانع وزارت نفت است یا شورای عالی انرژی سالی یک یا دو جلسه تشکیل می دهد. برای همین طرح بهینه سازی انرژی زمین مانده و طرح های خوبی که می توان عملیاتی کرد ولی هنوز انجام نشده است. حواله نفت و میعانات باید در سازوکارهایی بخش خصوصی حضورداشته باشد.

بعد از آن نجفی درباره آیین نامه ماده 12 گفت که در آن به بهینه سازی توجه شده است و کلیات این موضوع در معاونت اقتصادی رئیس جمهوری مورد توجه قرارگرفته است. در طرح های حوزه نیرو باید صد در صد اتفاق صرفه جویی رخ دهد و این با طرح های متعددی ممکن است.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران تأکید کرد: همه افراد و ذی نفع ها می توانند طرح توجیهی خود را به کمیسیون انرژی اتاق ایران ارائه کنند، این طرح ها بررسی می شود و حتماً تمام تلاش کمیسیون انرژی این است که برای اجرایی شدن آن نشست هایی با ذی نفع ها برگزار کنند و درنهایت مصوبه اجرایی شدن آن را دریافت کند.

بعد از آن حمیدرضا صالحی گفت: اتاق نهاد مطالبه گر است و می خواهد از همه ظرفیت های بلااستفاده، بهره گیرد و از داشته های خود در همه حوزه های انرژی ازجمله یارانه ها، گاز فلر، گاز مایع، گواهی کربن و غیره استفاده کنیم.

نایب رئیس کمیسیون انرژی ایران ادامه داد: دولت در پی این است که کسری بودجه خود را جبران کند و راستا بهینه سازی راستا مطمئنی برای جبران این کسری است. ابزار بورس در این زمینه می تواند به بخش خصوصی کمک کند. باید طرح های متعددی را در حوزه بهینه سازی انرژی تعریف کنیم و ما باید کمک کنیم که بورس انرژی راه افتد. باید چند کار را به صورت پایلوت شروع کنیم و روی مسئله بهینه سازی دقت شود.

بعد از آن حامد فرنام، مشاور کمیسیون انرژی اتاق ایران هدف اصلی اوراق گواهی انرژی را پوشش ریسک مطرح نمود تا بخش خصوصی طبق ماده 12 قانون رفع موانع تولید وارد حوزه بهینه سازی شود. البته ما در راستا کار نیاز به بسترسازی داریم. اتاق ایران و بورس انرژی می توانند بازوی همکاری هم باشند تا به این نقطه تعادل برسیم.

بروکراسی دولتی مانعی در مقابل بهینه سازی است

در ادامه فریدون اسعدی هم گفت: بروکراسی دولت باعث می شود دسترسی به هدف بلند ترسیم شده دیرتر ممکن شود. باید دولت از بخش خصوصی در حوزه بهینه سازی کمک بگیرد اما در آیین نامه و تنظیم دستورالعمل به نظر بخش خصوصی توجه نشده است. باید به صورت جدی به مطالبه گری بخش خصوصی تأکید شود.

در ادامه محمدعلی وحدتی، رئیس هیات مدیره سندیکای شرکت های تولیدکننده برق گفت: باید مسائل حوزه برق در بورس انرژی حل شود. باید نحوه قیمت گذاری بر برق تغییر کند و برق به قیمت واقعی ارائه شود. باید به این نکته توجه شود که تمام نیروگاه در حال ورشکستگی هستند.

در ادامه این نشست نقوی، مدیرعامل بورس انرژی ایران تأکید کرد: ما می خواهیم در همه حوزه ها و با تمام فرآورده ها کار را شروع کنیم و گواهی صرفه جویی صادر شود. برای تأسیس کارگروه مشترک با کمیسیون انرژی اتاق ایران آماده همکاری هستیم.

بعد از آن فرهاد قلیچ خانی، مشاور انجمن بهینه سازی انرژی ایران گفت: اوراق صرفه جویی و اوراق سلف نفتی مجهولات زیادی دارد، و عرضه آن در بورس سخت است. باید به این مجهولات یکی یکی پاسخ داده شود و نقوی پاسخ داد که بورس انرژی ایران برای پاسخ به این مجهولات ایجادشده است. در بورس مکانیزم داروی دیده شده است، اوراق سررسیددار است و نرخ تعیین شده دنیای است. حجم و محل و زمان تحویل تعیین می شود؛ شرکت ملی نفت و توانیر باید تضمین گواهی بدهد.

در ادامه نجفی به فسادناپذیر بودن M&V تأکید کرد، این شرکت ها اعداد بزرگی را جابه جا خواهند کرد و باید شاخص صلاحیت بالایی داشته باشند.