روایتی منصفانه از یک نبرد هشت ساله - مجله وتورلد

سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، شامگاه دوشنبه اول مهرماه، شاهد نمایش و نقد و آنالیز مستند اتاق جنگ به کارگردانی مصطفی حریری بود.

به گزارش خبرنگاران به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در ابتدای این جلسه که حامد شکیبانیا به عنوان منتقد مهمان در آن حضور داشت، مصطفی حریری در پاسخ به نکته مطرح شده از سوی ناصر صفاریان (مجری برنامه و مسئول جلسه های نمایش فیلم مرکز) درباره واکنش مخاطبان نسبت به فیلم خود گفت: مدت زمان این فیلم 86 دقیقه است و به هرحال باید پذیرفت اگر کسی علاقه و دغدغه شخصی نداشته باشد، تماشای چنین مستند طولانی مدتی برای او با دشواری هایی روبه رو است.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: یکی دیگر از دلایل دافعه تماشاگران نسبت به تماشای چنین فیلم هایی این است که برخورد دستگاه های فرهنگی ما با جنگ تاریخی و تاریخ نگارانه نیست و همین اغلب باعث دور شدن مخاطبان از فیلم هایی با چنین مضمون هایی می گردد.

حامد شکیبانیا نیز با اشاره به کیفیت بعضی فیلم های فراوری شده در سال های اخیر، در مقابل تعداد زیاد آن ها و هم چنین نحوه روایت های یک سویه و جانبدارانه که به گفته او به دور شدن مخاطبان اصیل از این نوع فیلم ها منجر شده گفت: تا زمانی که نسل یا نسل های بعد، روش های برخورد صحیح با تاریخ را بیاموزند، باید با وضع موجود کنار آمد.

وی گفت: متاسفانه نسبت میان ما و سابقه و تاریخ غنی کشورمان از جایی به بعد گسسته شده و این نتیجه نوع نگاهی است که در سده های گذشته در کشور ما حضور داشته.

در ادامه جلسه، ناصر صفاریان فیلم اتاق جنگ را مستندی با ساختار کلاسیک توصیف کرد که به گفته این قابلیت را دارد که به پرسش های ذهنی تماشاگران پاسخ دهد.

وی گفت: این فیلم، بار پژوهشی مهمی دارد که مهم ترین نکته قابل توجه آن نیز به حساب می آید.

مصطفی حریری در تشریح این نکته گفت: تصویربرداری این فیلم، در حقیقت حدود ده سال پیش صورت گرفته و تدوین آن نیز حدود یک سال و نیم به درازا کشیده است. این گفت وگوها هم زمانی انجام شد که تقریباً سی ساله بودم و از این نظرقطعاً با ناپختگی هایی روبه رو بوده است.

وی اضافه کرد: به همین دلیل هنوز در حال جمع آوری سندهای تازه هستم، گفت وگوهای بعدی را انجام می دهم و قصد دارم در آینده، این فیلم را به روز کنم.

حریری هم چنین درباره نقش راوی در فیلم گفت: راوی را نمی توان از فیلم جدا کرد، اما نظر راوی یک طرفه پیش بردن ماجراها نبوده است.

وی با اشاره به این که طرح اولیه این فیلم درباره پذیرش قطعنامه از سوی ایران بوده اضافه کرد: از دوران نوجوانی به دلیل علایق شخصی و شرایط خاص زندگی، هر آن چه به جنگ مربوط می شد را مطالعه نموده ام و این رویه در سال های اخیر هم ادامه داشته است.

حریری سپس فقر در زمینه پژوهش و تاریخ شفاهی را یکی از موانع جدی بر سر راه فراوری مستندهای سیاسی برشمرد و اضافه کرد: در این فیلم به سه مقطع شروع جنگ، گذر از مرز و خاتمه آن پرداخته شده، اما در مجموع حدود شش دقیقه از فیلم کوتاه شده که به تصمیم خودم و برای جلوگیری از شائبه هایی که ممکن بود ایجاد گردد، انجام شد.

در ادامه جلسه، حامد شکیبانیا در پاسخ به نکته مطرح شده از سوی ناصر صفاریان درباره تدوین فیلم که به گفته او می توانست ضرباهنگ بهتری داشته باشد گفت: هنگام تماشای فیلم، چندان درگیر نحوه تدوین آن نبودم چون اتاق جنگ اساساً فیلمی نیست که تکنیک و روایت خودنمایانه ای داشته باشد و این، مهم ترین امتیاز آن به حساب می آید.

وی گفت: به غیر از لحظات آخر فیلم که لحن عاطفی آن کمی پررنگ شده و تماشاگر برای رسیدن به نقطه خاتمه آماده می گردد، فیلم ساز سعی نموده روایت بی طرفانه ای داشته باشد.

شکیبانیا اضافه کرد: فیلم را با بدبینی اولیه دیدم اما احساس کردم روایت هایی که از شروع جنگ در ایران وجود دارد، در این فیلم به صورت متوازن بیان شده که همین نکته نشان می دهد اتاق جنگ بیش تر از آن که بی طرف باشد تاریخ نگارانه و منصفانه است.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: این فیلم با سلیقه بیننده ایرانی ساخته شده و در آن روایت های دست اولی ارائه می گردد که بسیار جالب و تماشایی است. روایت هایی که تحلیل و تفسیر وقایع در آن به مخاطب واگذار شده است.

شکیبانیا سپس راش های فیلم اتاق جنگ را یک منبع ارزشمند تاریخی توصیف کرد و اضافه کرد: هر چه از این مقطع تاریخی فاصله بگیریم، ارزش این منابع تصویری بیش تر هم خواهد شد.

در ادامه جلسه، مصطفی حریری در پاسخ به نکته مطرح شده از سوی ناصر صفاریان درباره استفاده از وایپ هایی به شکل پارازیت که طبق این تعریف، فیلم را بیش از پیش به ویژگی های فنیِ مستندهای تلویزیونی نزدیک نموده گفت: سعی ام این بود که هم به صورت تلویحی به فضای فراوری کار اشاره کنم و هم این نکته را بگویم که این بحث ها برای پخش از تلویزیون در سال های گذشته، دچار حساسیت و موانعی بوده است.

وی گفت: در ابتدای فیلم به روایتی رسمی اشاره می گردد و سپس پارازیتی را می بینیم که نشان می دهد در پشت روایت رسمی، بحث هایی ناگفته مانده است.

حریری هم چنین با تشکر از نقد و تحلیل فیلم خود گفت: در حال حاضر نزدیک هشت سال از خاتمه فراوری این فیلم می گذرد و نکته تلخ ماجرا این جاست که برای نخستین بار در طول این مدت، منصفانه و با نگاهی از جنس خود این فیلم با آن برخورد شده است.

بخش خاتمهی این جلسه نقد و آنالیز به صحبت های منتقد مهمان برنامه و جمع بندی حرف های فیلم ساز اختصاص داشت. حامد شکیبانیا در این بخش ضمن اشاره به اهمیت تاریخ شفاهی در ابهام زدایی از بعضی وقایع تاریخی گفت: جنگ ایران و عراق، ابعادی دارد که هنوز باز نشده است. به همین دلیل باید پذیرفت ساخت این گونه فیلم ها بسیار ارزشمند است و تماشای آن را باید به افراد مختلفی توصیه کرد.

مصطفی حریری در پاسخ به این نکته گفت: در طول دوران هشت ساله دفاع مقدس و حتی سال های پس از آن، کاملاً عقلانی بود که نگاهی تبلیغی در این زمینه وجود داشته باشد و امروز که کشور ما هم چنان مورد تهدید دشمنان قرار گرفته است، هنوز هم نیازمند چنین نگاهی است.

وی گفت: در تاریخ سیاسی جنگ ها زاویه دیگری هم وجود دارد که به آدم های زیست کننده در فضای جنگ می پردازد و این نکته ای است که به هیچ کدام از زوایای آن در فیلم اتاق جنگ پرداخته نشده است.