پر رمز و راز مثل قالی ایران - مجله وتورلد

سریالی که زنده یاد علی حاتمی آن را ساخته. اثری که آنقدر ظرافت و تازگی دارد که غبار زمان روی آن نمی نشیند و می توان بارها تماشایش کرد. اثری هزارتو که در هربار دیدنش، لایه ای جدید از آن را پیدا می کنی و لذت می بری از تماشایش.

یک بار بازی بازیگران مبهوتت می نماید و بار دیگر دیالوگ ها و بار دیگرش لوازم صحنه و چیدمان آنها و الی آخر.امروز ، سالگرد درگذشت نعمت ا... گرجی هم هست.

بازیگری که هر چند همواره نقش مکمل بازی می کرد اما در هر نقش و اثر جوری بازی می کرد که به دل می نشست و بیننده گمان می کرد با یک نقش که نه با یک شخصیت واقعی روبه روست.

زنده یاد گرجی در سریال هزاردستان نقش پاسبان مقابل گراندهتل را بازی می کرد. بازی او بخصوص در صحنه های سرقت از جواهرفروشی بی نظیر بود.

با جواد طوسی، منتقد پیشکسوت سینما و تلویزیون هم صحبت شدیم تا برایمان از هزاردستان بگوید و زنده یاد گرجی.

شمایل ایرانی در قاب تصویر

به طوسی می گویم، بعد از ساخت سریال هزاردستان زنده یاد علی حاتمی با مجله فیلم گفت وگو کرد و درباره هزاردستان گفت: من قالی می بافم... و حالا هزاردستان مانند فرش ایرانی که هزار نقش و هزار تار و هزار رنگ است در یونسکو ثبت شده به عنوان یک اثر ایرانی.انگار خودش می دانست که برای فرهنگ و هنر و تاریخ ایران چه نموده.

می گوید: برادران تاویانی جمله معروفی درباره سینما و آثاری که جهانی می شوند، دارند. آنها بر این باورند که برای جهانی شدن اول باید بومی بود. حاتمی یکی از کارگردانانی است که در حیات مداوم هنری خود خیلی درگیر جشنواره های داخلی و خارجی گردد، در گام اول به مخاطب داخلی خودش فکر نموده و همواره در پی این بوده که شمایلی از سینمای ملی ارائه کند. علی حاتمی بدون هیچ هیاهویی با آثار خودش صندلی ملی را در آثار خودش ارائه نموده، در فیلم هایی مانند طوقی، حسن کچل، سوته دلان، حاجی واشنگتن، مادر، دلشدگان و سریال های سلطان صاحبقران و هزاردستان. این آثار پر است از نمادهای ملی. این آثار مانند قالی ایرانی جزئیات فرهنگ ایرانی را نشان داده و باعث شده بیننده برای کشف جزئیات و لذت بردن از آنها به این آثار خیره شده و بارها آنها را تماشا کند. هزاردستان نشان می دهد که انسجام و هم فکری زیادی بین او و گروه سازنده وجود داشته و آنها دقیقا حرف یکدیگر را می فهمیده اند. از فیلمبرداری بگیر و کار ارزشمند زنده یاد فخیمی تا آهنگسازی بی نظیر زنده یاد مرتضی حنانه که با ملودی ها و تم هایش از همان تیتراژ اولیه به بیننده می گوید با یک اثر کاملا ایرانی طرف است که هر پلانش پر از جزئیات چشم نواز است. ثبت سریال هزاردستان در یونسکو کار بسیار ارزشمندی است چون برای همواره مردم ایران و جهان متوجه این نکته می شوند که هزاردستان اثری کاملا ایرانی است که بنا به احترام به فرهنگ و هنر و کلا ایران و مردم ایران ساخته شده است.

شخصیت های دوست داشتنی

زنده یاد حاتمی دارای عقبه ای است که برای همه آنها زحمت کشیده و ساده آنها را به دست نیاورده است. قبل از هزاردستان، آقای حاتمی سریال سلطان صاحبقران را ساخت که به نظرم یکی از آثار ماندگار و موثر ایرانی است. نوع نگاهش به تاریخ کم نظیر است. در این سریال هم مانند هزار دستان نگاه او به شخصیت ها تقریبا خاکستری است که نه زیاد سمپاتیک باشند و نه منفعل. رضا خوش نویس یا تحولات شخصیتی اش یکی از ماندگاترین شخصیت های نمایشی را به ثبت رساند. مفتش شش انگشتی با بازی درخشان زنده یاد داوود رشیدی که سایه روشن هایش انگار رنگ آمیزی شده اند.

از شخصیتی خشک و بی احساس تبدیل می گردد به شخصیتی نرم که مخاطب با او ارتباط برقرار می نماید و در سکانس مرگ او بیننده به شدت متاثر می گردد. یا شخصیت ابوالفتح با بازی بی نظیر آقای نصیریان با آن لهجه آذری و تاثیراتی که بر جامعه و مردم و مبارزان داشته. در کنار این شخصیت پردازی ها باید به دیالوگ نویسی زنده یاد حاتمی هم اشاره نمود که نمی توان مانندی برای آن پیدا کرد و نوع نگاه او به تاریخ بخصوص در آن مقطع حساس تاریخی. او با هوشمندی تاریخ خشک و رسمی را به تصاویر و روایتی زیبا و دلنشین تبدیل کرد. کمیته مجازات را که در تاریخ ثبت شده در سریال هزاردستان نشان داد. او به این کمیته و وقایع هولناکی که رقم می زدند، پرداخت اما در جزئیات و شخصیت پردازی ها حتی کمیته مجازات و اقداماتش هم برای بیننده جذاب شد.

خان مظفر با بازی خوب آقای انتظامی که در بزنگاه روی آن ایوان تاریخی می آید و در یک سکوت و سکون نسخه پیچیده شده در پشت پرده برای رضا خوش نویس را اجرا می نماید. گریم سرد و نگاه سردتر خان مظفر هیچ وقت از یادها فراموش نمی گردد. شخصیتی که تصمیم گیرنده اصلی است و بر خلاف دیگر شخصیت ها که دچار تحول می شوند او از ابتدا تا سرانجام تغییر نمی نماید. زنده یاد حاتمی در همه کارهایش از ستارخان بگیر تا حاجی واشنگتن نگاه کاملا تالیفی به تاریخ دارد و از نگاه خودش به شخصیت های واقعی تاریخ نگاه می نماید. او تا جایی که می تواند با این شخصیت ها بازی می نماید تا آنها را دراماتیک کند. خان مظفر یکی از شخصیت های مرموز تاریخی - دراماتیکی است. او در پشت درهای بسته تصمیمات را پیشنهاد می دهد و خودش هم برای اجرا پا پیش می گذارد. او می تواند شخصیت های تاثیرگذار تاریخی را حذف کند. خان مظفر به نظرم یکی از ماندگارترین تیپ- شخصیت های نمایشی است که در دوره های مختلف سیاسی ایران وجود داشته. معمولا در سایه هستند اما نقش مشخص نماینده و پررنگ دارند و رخدادهای تلخ و تراژیک تاریخی را رقم می زنند.

گریم دراماتیک

گریم هزاردستان کار طراح چیره دست چهره پردازی ایران ، آقای عبدا... اسکندری است. گریم به شخصیت پردازی بسیار یاری نموده که آن را می توان در گریم آقای کشاورز در نقش شعبان استخوانی دید یا گریم بسیار خوب آقای نصیریان با آن سر تیغ انداخته شده یا آقای مشایخی که در سیر تاریخی از یک تروریست که اسلحه می گیرد و آدم می کشد تبدیل می گردد به هنرمندی که منفعل نیست و جایی که ضروری است قلمش را کنار می گذارد و دست به اسلحه می گردد. سیر گریم روی رضا خوش نویس به ارائه یک شخصیت کامل که متحول می گردد را به نمایش می گذارد. حتی نوچه های شعبان استخوانی با گریم هایشان انگار به ما تذکر تاریخی می دهند آنها با شمایل لمپنیزم می آیند و تخریب می نمایند و زمینه انتقاع را در بستر تاریخ رقم می زنند. ما از دوران مشروطه در مقاطع مختلف این لمپن ها را در تاریخ معاصر دیده ایم.

نقشی برای نمایش توانمندی های زنده یاد گرجی

این بازیگر همواره نقش های کوتاه و مکمل داشته اما در کارنامه اش چند اثر دارد که همین نقش های کوتاه در حافظه بیننده ضبط شده. مثل نقشی که در فیلم گوزن های آقای کیمیایی بازی کرد، نقش فراش مدرسه که حتی بیننده جزئیات بازی او، میمیک چهره و حتی نوع بیان و استیصالی که در گفتارش بود را به یاد می آورد. یکی دیگر از بازی های درخشان زنده یاد گرجی در فیلم درخت گلابی ساخته داریوش مهرجویی است در نقش باغبان پیری که مانند هشداری مدام درباره درخت گلابی که ثمر نمی دهد برای نویسنده حرف می زند. بازی زنده یاد گرجی در سریال هزاردستان هم بی نظیر بود. این نقش آنقدر خوب نوشته شده بود که باعث شد آقای گرجی برای اجرای آن از همه توانایی خود استفاده نموده و نقش پاسبان را به نقشی به یادماندنی تبدیل کند.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه خبرنگاران