چرا مارمولک ها گاهی دم خود را قطع می نمایند؟
به گزارش مجله وتورلد، قطع شدن دم مارمولک توسط خود جانور نوعی مکانیسم دفاعی در برابر هجوم یک شکارچی محسوب می گردد. زمانی که مارمولک حس کند که مورد تهاجم یک شکارچی قرار گرفته است، دم خود را قطع می نماید تا با گیج کردن شکارچی پا به فرار بگذارد.
خبرنگاران | سرویس علوم - مارمولک نوعی از خزندگان است و اکثرا در صحرا زندگی می نماید. این جانوران کوچک به شدت از حمله موجودات بزرگتر از خود ترس دارند. برای مقابله با این خطرات و توانایی بقا در این محیط هر جانوری روش های مخصوص خود دارد. مارمولک نیز مانند دیگر موجودات روش مخصوص خود را دارد که یکی از آن ها قطع کردن دم خود از بدنش است. در این جا بیشتر در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد.
دلایل قطع شدن دم مارمولک
بیشتر مردم بر این باورند که در دم مارمولک سم سیانور وجود دارد و با قطع کردن دم و خوردن آن توسط حیوانی که به مارمولک حمله نموده باعث از بین رفتن ان موجود می شود، ولی این نظریه کاملا اشتباه است. تحقیقات دانشمندان بر مسئله علت قطع کردن دم مارمولک نشان می دهد که این دیدگاه هیچ مبنای علمی ندارد. همین دیدگاه باعث شده بود که بسیاری از انسان هایی که به هر دلیلی از جهان رفته بودند، مقصر این امر را مارمولک دانسته و به این جانور به چشم یک موجود خطرناک که نگهداری از آن در منزل همراه با خطرات بسیاری است ببیند.
هر حیوانی برای دفاع از خود از روش های مختفی استفاده می نمایند. مثلا حیواناتی مانند مار که زهر دارند با استفاده از آن علاوه بر شکار از خود نیز دفاع می نمایند. جانورانی مانند مارمولک که زهر یا سلاح خاصی برای دفاع از خود ندارد، اکثرا فرار را بر قرار ترجیح می دهد و سعی می نماید از دست شکارچی فرار کند. البته که مارمولک هم روش های خاص خود را دارد که به آن ها در ادامه اشاره می کنیم:
- دفاع: بعضی از مارمولک ها دارای دم هایی خار دار هستند که می توانند با استفاده از ان با دشمن خود مقابله کند.
- فرار: بعضی مارمولک ها، با احساس کوچک ترین خطر فرار نموده به صورتی که زیاد از لانه خود فاصله نگیرد.
- قطع کردن دم خود: یک روش جالب دیگر که یک توانایی بسیار جالب در مارمولک ها است توانایی بریدن دم به صورت ارادی است. مارمولک ها اکثرا با ایجاد کوچک ترین لمس با دشمن با انقباض ماهیچه ها دم خود را از بدنش جدا نموده که بر خلاف عامه مردم که به سمی بودن آن اتفاق نظر دارند این گونه نیست و فقط برای پرت کردن حواس شکارچی است. دم مارمولک به دلیل وجود خاصیت عضلانی-عصبی، بعد قطع شدن، تا لحظاتی به جنب و جوش می افتد و ثابت نمی ماند که همین ویژگی باعث پرت شدن حواس شکارچی می شود.
به این ویژگی مارمولک خودوابُری گفته می شود
بسیاری از مارمولک ها دارای یک سیستم دفاعی پیشرفته به نام خودوابری (autotomy) هستند. خودوابری یعنی قطع کردن عضوی از بدن! این زمانی رخ می دهد که مارمولک حس کند در یک موقعیت خطرناک و مستعد حمله شکارچی قرار گرفته است.
خودوابری چگونه کار می نماید؟
مارمولک هایی که توانایی خودوابری دارند، از وجود صفحات قابل شکستی در انتهای دم خود بهره می برند. این صفحات بسته به نوع گونه مارمولک ممکن است بین ستون مهره ها یا حتی بین هر مهره قرار گرفته باشد! بنابراین بعضی از گونه های مارمولک حتی می توانند دم خود را به چندین قسمت نیز تقسیم نمایند. این صفحات شنماینده ساختار هایی هستند که با قطع کردن همزمان پوست، اعصاب، عضلات، رگ های خونی و حتی استخوان باعث قطع شدن دم مارمولک می شوند. وجود اعصاب در دم باعث می شود که دم حتی بعد از قطع شدن کمی متحرک بماند تا حواس شکارچی را به خود جلب نموده و امکان فرار مارمولک را فراهم کند.
دم مارمولک چگونه دوباره رشد می نماید؟
تقریبا همه بر اینکه مارمولک قادر به رشد دوباره دمش پس از قطع شدن است اشراف دارند، اما چگونه این عمل را انجام می دهد؟ به تازگی محققان توانستند ویژگی هایی ژنتیکی را در مارمولک کشف نمایند که باعث رشد دوباره دم این موجود است. این محققان سوییچ های ژنتیکی را در مارمولک کشف نموده اند که که موثر ترین ویژگی مارمولک در رویش دوباره دمش است. این سوییچ با مطالعات بیشتر، به انسان در ترمیم بافت های آسیب دیده، عضلات و حتی نخاع می تواند به انسان یاری کند. تا به امروز سه سوییچ آر.اِن .اِی (RNA) در مارمولک پیدا شده که باعث رشد دوباره دم این موجود می شود. ار ان ای، ساختار پیچیده ملکولی است که انواع بسیاری دارد و در فراوری سلول های پروتیینی نقشی حیاتی دارد.
در رشد دوباره دم مارمولک، صد ها ژن دخیل هستند، اما این سه ار ان ای به طرز شگفت آوری به این عمل یاری می نمایند. این سه ار ان ای تعداد بسیار زیادی از سوالاتی که در ذهن دانشمندان در آنالیز رشد دوباره دم مارمولک وجود داشته را حل نموده و باعث شده با امید بیشتری برای به کار گیری آن ها در ترمیم و رشد بافت های آسیب دیده و عضلات انسان کار نمایند.
آیا دم مارمولک سمی است؟ غذا را مسموم می نماید؟
تقریبا دم همه مارمولک ها به خصوص مارمولک های خانگی غیر سمی است. همانطور که گفتیم دم مارمولک بیشتر نوعی مکانیسم دفاعی برای فرار است. از طرف دیگر بسیاری باور دارند که دم این جانور با داشتن سم سیانور در مسموم کردن غذا ها نقش دارد. این باور کاملا غلط است. مردم ایران باید این باور غلط را از ذهن خود بیرون نمایند، چراکه مارمولک تابحال باعث مرگ افراد نشده است و حتی انجام مطالعات ژنتیکی بر روی خاصیت خودوابری پیشرفت های زیادی را در علم پزشکی و ترمیم بافت پدید آورده است. پس بهتر است نقش مهاجم را برای این جانور مفید بازی نکنیم!
منبع: setare.com