رنگ کهنگی و بی مهری بر رخسار کاروانسرای نو در لارستان نشسته است - مجله وتورلد

نامش در ظاهر کاروانسرای نو است اما حقیقت کهنگی و زخم بی مهری آنچنان تنش را خمیده و در آستانه ویرانی قرارش داده که گویا کوشش متولیان امر برای سامان دادن و بازگشت این یادمان و یادگار ارزشمند به دوران شکوه پیشنش تا به امروز بی اثر مانده است.

تاسف بارتر اینکه همه این بی مهری ها و تازیانه های سخت بر تن رنجور و کالبد نحیف این اثر تاریخی از سوی خود مالکانش یا به اصطلاح سرقفلی داران زده شده که البته نکته دردآور و رنج آمیزش همینجاست.

هر کمبود و نارسایی شهر لار و بازارش داشته، جبرانش در کاروانسرای نو دیده می گردد؛ ایوان هایش تبدیل به پارکینیگ خوردوها، حجره هایش انبار مغازه ها شده است!

انباشت نخاله های ساختمانی ریخته شده در محیط های اطراف و کابل های آویزان بر سر در ورودی کاروانسرا و حجره هایش نیز فضایی نازیبا و رنجور در همان لحظه ورود به این اثر تاریخی فکر و روح هر کنشگر و باستان شناس و هر فرد با وجدان و علاقمند به هویت فرهنگی این سامان را سخت می آزارد.

مغازه داران اطراف کاروانسرا که طی سالها بی رحمانه و برای افزایش ثروتشان از این اثر تاریخی بهره برده اند به نظر می رسد همچنان تمایل چندانی به تغییر و سامان دادن این یادمان تاریخی از شرایط اسفبار فعلی اش ندارند.

قامت این اثر تاریخی هرچند در میان همه ناملایمات زمانه و روزگار ناخوشایند و رخنه عوامل طبیعی از باد، باران، آفتاب، هوازدگی و حتی زلزله هولناک سال 1339 خم نشد اما این روزها بعضی غفلت ها و دست به دست کردن ها از سوی متولیان امر و چنبره بی رحمانه مالکان و بی تفاوتی محض نسبت به این نماد فرهنگی و هویتی، مرگ خاموش و آرام این اثر با صفای تاریخی در کهن دیار لارستان را رقم زده است.

موجی از بی نظمی و انبوهی از مسائل و معضلات در این اثر تاریخی دیده می گردد؛ حیاط بیرونی کاروانسرا بهمراه حوض خانه هشت گوشه اش با سنگ فرشهای زیبایش که روزگاری محل پذیرایی از میهمانان و تجار و بازرگانان بود و گرداگرد آن را تالار و اتاق های سه دری زیبا احاطه نموده بود امروز از وجود ضایعات و کارتن ها و نخاله ها انباشت شد.

بازسازی های غیراصولی، چالش مضاعف

دشورای و درد مضاعف این اثر تاریخی آنجاست که اگرچه قدم هایی در بازسازی و بهسازی این کاروانسرا هم انجام شد اما آنگونه که متولیان امر می گویند، انجام ندادن و عدم اجرای آن شاید به صلاح تر بود، چون اقدامات اجرا شده هیچ سنخیتی با ماهیت و کالبد باستانی و فضای این یادمان تاریخی ندارد.

مجری طرح بازسازی این کاروانسرا می گوید: در بعضی قسمت ها تنها با ملات کشی و بندکشی برای پوشاندن ترکها و ضایعات ناشی از ترک خوردگی ها کارهایی اجرا شده اما مورد تایید و نظر کارشناسان نیست که در صورت تامین اعتبار باید تخریب و دوباره بهسازی و استحکام بخشی گردد.

مصطفی عزمی پیرامون اینکه رنگ کهنگی و بی مهری بر رخسار کاروانسرای نو در لارستان نشسته است، توضیح داد: بخشی از این اثر باستانی در اثر زلزله مهیب سال 1339 و بعلاوه در گذر زمان دچار تخریب، فرسودگی و نابودی قرار گرفته که بهسازی و بازسازی آن بیش از سایر بخش های کاروانسرا لازم است.

او از بعضی اقدام های بدون هماهنگی حجره داران و مالکان در بازسازی و بهسازی حجره ها گلایه کرد و ادامه داد که بعضی افراد و و مالکان به صورت شبانه اقدام به بهسازی و بازسازی های غیراصولی با مصالح ساختمانی بی کیفیت در این کاروانسرا نموده اند.

وی معتقد است که این گونه اقدامات و بازسازی های غیراصولی مورد تایید کارشناسان و متولیان امر به ویژه میراث فرهنگی و گردشگری قرار نگرفت و مجبور هستیم که بخشی از کارهای عمرانی و مصالح بکار رفته در این بنای تاریخی را دوباره تخریب کنیم.

فرار مالکان از مشارکت در بازسازی کاروانسرا

مجری طرح کاروانسرای نو بعلاوه مشارکت ضعیت مالکان و سرقفلی داران برای بازسازی و بهسازی این مجموعه ارزشمند باستانی را یادآور شد و گفت: که براساس تفاهم نامه با مالکان و سرقفلی داران این اثر باستانی قرار بود که 50 درصد از هزینه های مربوط به بازسازی و بازسازی این اثر را مالکان بپردازند که تا به امروز محقق نشده است.

عزمی ادامه داد: در حالی که تعهد دستگاه های دولتی محقق شده اما مالکان این اثر بدون توجه به تفاهم نامه و بی تفاوتی نسبت به بازسازی و بازسازی این اثر تاریخی از انجام تعهدات خودداری می نمایند.

او گفت که با توجه به عدم پرداخت سهم مالکان و حجره داران این اثر تاریخی اندازه تعهد آنها از 50 به 40 درصد کاهش یافت اما همچنان تمایلی به انجام تعهدات خود و یاری برای بهسازی و بازسازی این کاروانسرا ندارند.

18 میلیارد ریال برای بازسازی کامل کاروانسرا

مجری طرح بازسازی کاروان سرای نو لارستان بعلاوه می گوید: 18 میلیارد ریال برای بازسازی و بهسازی این اثر تاریخی احتیاج است که تامین آن بدون مشارکت بخش خصوصی و مالکان این اثر ممکن نیست.

عزمی افزود: عملیات اجرایی برای بازسازی و بهسازی این اثر باستانی از حدود دو ماه پیش تا به امروز شروع شده و رقمی افزون بر چهار میلیارد ریال برای استحکام بخشی و ساماندهی آن هزینه شده است.

وی بیان نمود که اجرای کانال تاسیساتی، ساماندهی و احیای هزاره ها و جداره سازی و بعلاوه احیای سقف کاروانسرا از جمله عملیات در حال اجرای برای بازسازی این اثر باستانی است.

مدیر دفتر تسهیل گری ایراهستان و مجری طرح بهسازی این کاروانسرا بعلاوه با اشاره به اینکه طرح توجیهی بازسازی کاروانسرای نو از سوی این دفتر تهیه و برای اختصاص بودجه به ستاد بازآفرینی استان و شهرستان ارسال شده، اضافه نمود: این اقدام زمینه مشارکت و همراهی و همکاری بیشتر ادارات مربوط را فراهم نموده است.

وی این کاروانسرا را دارای 54 حجره و مساحت آن را 2 هزار و 716 متر مربع عنوان نمود و اضافه نمود: علاوه بر حجره های متعدد در طول و عرض، حوض آب هشت گوش، پنجره های مشبک سنگی و گچی، نمای آجرکاری های مختلف و ستون های سنگی مارپیچ که از طریق طاق هایی به هم وصل شده اند، از مشخصات این بنای تاریخی است.

این اثر باستانی یکی از آثار باستانی با ارزش روزگار صفویه در لارستان کهن است که در تاریخ 26 تیر 1357 با شماره ثبت 1619 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاروانسرای نو جز محدوده بافت تاریخی لار است

مدیر معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی لارستان نیز می گوید: کاروانسرای نو جز بافت تاریخی لار است و این خود می تواند شاخص و امتیازی مثبت برای ساماندهی و ادامه بازسازی و رهایی این یادمان ارزشمند از شرایط فعلی موجود باشد.

شهرام میرزایی شرح داد که حتی کلیات طرح تفصیلی بافت تاریخی شهر لار نیز در کمیسیون ماده پنج شورای عالی شهرسازی و معماری تصویب شده و قرارداد تهیه این طرح در سال 95 با معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز منعقد شده بود.

وی ادامه داد که شهر لار در زمره 168 شهر دارای بافت تاریخی مصوب در کشور است که محدوده آن طبق طرح جامع حدود 2 هزار و 100 هکتار است؛ اندازه جمعیت شهری نیز 69 هزار و 500 نفر پیش بینی شده است.

او می گوید که براساس نقشه مصوب از سوی میراث فرهنگی فارس در سال 88 بافت تاریخی لار 122هکتار مساحت دارد و مطالعات طرح تفصیلی ویژه بافت نیز بر روی این قسمت انجام شده است.

وی یکی از وظایف اصلی اداره کل راه و شهرسازی را ساماندهی و بازآفرینی طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و مساله دار شهری دانست و تاکید نمود: بافت تاریخی شهر لار از جمله بافتهای ارزشمند و با اصالت و دارای ظرفیت بالا است که امیدواریم همه نهاد ها و دستگاه های ذی ربط و خیرین برای ساماندهی و بهسازی و بازسازی بناها و یادمان های تاریخی و هویتی این دیار همکاری و همراهی دلسوزانه و مشارکت فعال داشته باشند.

میرزایی گفت که با توجه به سابقه تاریخی این بافت و وجود عناصر ارزشمندی چون بازار قیصریه و کاروانسرای نو و کاروانسرای گلشن نشان می دهد که این محدوده از دیرباز محل انجام و رونق فعالیت های بازرگانی و تجاری بوده است.

بازسازی کاروانسرای نو با قوت ادامه می یابد

مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لارستان نیز با ابراز نگرانی از شرایط ناموزون و تخریب بخش هایی از این اثر تاریخی و البته بعضی کم کاری ها در زمینه بازسازی و بهسازی آن گفت که بودجه ها و اعتبارات محدود دولتی به هیچ وجه جوابگوی این همه احتیاجها و برطرف معضلات و مسائل موجود در احیا و بهسازی یادمان های تاریخی نیست.

محمد ابراهیم کیان تاکید نمود که کاروانسرای نو از جمله آثار ارزشمند و یادگاران با اصالت و تاریخی لار محسوب می گردد که از اهمیت و مقبولیت خاصی در میان مردم و دوستداران هویت و فرهنگ سرزمینی مردم این سامان برخوردار است و بارها از سوی فعالان اجتماعی، فرهنگی و رسانه ها مورد مطالبه جدی قرار گرفته است.

وی توضیح داد که هم اینک نیز بازسازی و بهسازی کاروانسرای نو در حال اجراست که در صورت همکاری و همراهی مردم و مالکان با جدیت بیشتری ادامه می یابد.

او می گوید که بر اساس طرح توجیهی تهیه شده که میراث فرهنگی نیز بر آن نظارت دقیق دارد؛ بعضی اقدامات برای بازسازی و استحکم بخشی این کارونسرای تاریخی شامل کف سازی و احداث کانال کف تعویض سنگ های فرسوده و احیای هزاره ها اجرا شده است.

کیان ادامه داد که بعلاوه اجرای کانال تأسیساتی و جداره سازی و بازسازی سقفکارونسرا نیز در حال اجرا است و تعویض و بازسازی درب ورودی که در اثر رفت و آمد خودروها در آستانه ویرانی و تخریب قرار گرفته بود نیز در حال تعمیر و بهسازی با رعایت قوانین و شرایط حاکم بر ساخت و احیای ابنیه های تاریخی است.

کیان با بیان اینکه در سطح لارستان کاروانسراهای زیادی وجود دارد که معروف ترین آنها کاروانسراهای نو و گلشن است، اضافه نمود: بطور معمول کاروانسراها در میادین اصلی شهر و قطب های تجاری و در کنار بازارها ساخته شده که هم اینک وجود بازار بزرگ قیصریه با قدمت بالای هزار ساله در جوار این دو کاروانسرا رونق و زیبایی خاصی به آن بخشیده است.

وی کاربرد کاروانسراها را بیشتر برای اقامت و استراحت کاروان ها و حتی محل نشست و جلسات تجار و بازرگانان دانست و گفت که موقعیت مناسب کاروانسرای نو در شهر قدیم لار و وجود بازار تاریخی قیصریه در مجاورت این اثر تاریخی به ثبت ملی رسیده از جمله ویژگی های منحصر به آن محسوب می گردد.

حجره های متعدد در طول و عرض، حوض آب هشت گوش در وسط حیاط، پنجره های مشبک سنگی و گچی، نمای آجرکاری مختلف و ستون های سنگی مارپیچ که از طریق طاق هایی به هم متصل شده اند، از مشخصات چشم نواز کاروانسرای نو در شهر قدیم و تاریخی لار است.